آموزش عکاسی صفر تا صد (مثلث نوردهی: دیافراگم، سرعت شاتر، ISO فصل 21)

هر عکسی که می‌گیریم، حاصل ورود نور به سنسور دوربین است. اگر نور کم باشد، عکس تاریک می‌شود و اگر نور زیاد باشد، عکس بیش‌ازحد روشن یا سوخته خواهد شد. مدیریت این نور به کمک سه عنصر اصلی انجام می‌شود که با هم «مثلث نوردهی» را می‌سازند: دیافراگم (Aperture)، سرعت شاتر (Shutter Speed)، و ISO. شناخت این سه عنصر و نحوه تعاملشان مهم‌ترین مهارت هر عکاس است.

🟢 1. دیافراگم (Aperture)

دیافراگم دریچه‌ای درون لنز است که میزان نور ورودی به دوربین را کنترل می‌کند. این دریچه با اعدادی به نام f-stop (مثل f/1.8، f/4، f/11) مشخص می‌شود.

تأثیر بر نور

• دیافراگم باز (اعداد کوچک مثل f/1.8): نور بیشتری وارد می‌شود → عکس روشن‌تر.
• دیافراگم بسته (اعداد بزرگ مثل f/16): نور کمتری وارد می‌شود → عکس تاریک‌تر.

تأثیر بر عمق میدان (DOF)

• دیافراگم باز → عمق میدان کم، پس‌زمینه محو.
• دیافراگم بسته → عمق میدان زیاد، همه‌چیز واضح.

کاربردها

• پرتره: استفاده از f/1.8 برای محو کردن پس‌زمینه.
• منظره: استفاده از f/11 برای وضوح کامل در کل تصویر.

🟢 2. سرعت شاتر (Shutter Speed)

شاتر همان پرده‌ای است که جلوی سنسور را می‌گیرد. با باز و بسته شدن آن، مدت زمان ورود نور به سنسور کنترل می‌شود.

واحد اندازه‌گیری

بر حسب ثانیه یا کسری از ثانیه (۱/۱۰۰۰ ثانیه، ۱/۶۰ ثانیه، ۲ ثانیه).

تأثیر بر نور

• سرعت شاتر کند (مثل ۲ ثانیه) → نور بیشتری وارد می‌شود → عکس روشن‌تر.
• سرعت شاتر سریع (مثل ۱/۱۰۰۰ ثانیه) → نور کمتری وارد می‌شود → عکس تاریک‌تر.

تأثیر بر حرکت

• شاتر سریع → ثبت لحظه بدون محو (مثلاً قطرات آب یا پرنده در پرواز).
• شاتر کند → ایجاد محو حرکتی (مثلاً حرکت نرم آب یا چراغ‌های ماشین در شب).

کاربردها

• ورزشی: ۱/۵۰۰ یا سریع‌تر برای ثبت سوژه‌های پرسرعت.
• شب و طبیعت: ۱۰ ثانیه یا بیشتر برای عکاسی نجومی و رد ستاره‌ها.

🟢 3. ISO

ISO میزان حساسیت سنسور دوربین به نور است. هرچه ISO بالاتر باشد، سنسور به نور حساس‌تر است.

تأثیر بر نور

• ISO پایین (۱۰۰ یا ۲۰۰) → نور کمتر ثبت می‌شود → عکس تاریک‌تر.
• ISO بالا (۱۶۰۰ یا ۳۲۰۰) → نور بیشتری ثبت می‌شود → عکس روشن‌تر.

تأثیر بر کیفیت

• ISO پایین → عکس شارپ و بدون نویز.
• ISO بالا → نویز (دانه‌های رنگی) بیشتر می‌شود.

کاربردها

• نور روز: ISO 100 بهترین انتخاب است.
• محیط کم‌نور: بالا بردن ISO (مثلاً 3200) برای جلوگیری از تار شدن عکس.

🟢 4. تعامل سه عنصر: مثلث نوردهی

دیافراگم، سرعت شاتر و ISO سه ضلع یک مثلث هستند. تغییر یکی از آنها حتماً روی دیگری اثر می‌گذارد.

مثال ۱:

می‌خواهید در محیط کم‌نور عکس بگیرید.

• دیافراگم را باز می‌کنید (f/2.8).
• سرعت شاتر را کندتر می‌گذارید (۱/۳۰ ثانیه).
• یا ISO را بالاتر می‌برید (1600).

مثال ۲:

برای عکاسی ورزشی نیاز به سرعت شاتر بالا دارید (۱/۱۰۰۰ ثانیه).

• دیافراگم بازتر می‌کنید تا نور جبران شود.
• یا ISO را افزایش می‌دهید.

مفهوم Exposure Value (EV)

هر تغییر یک استاپ در یکی از اضلاع مثلث، معادل دو برابر یا نصف شدن نور ورودی است.

🟢 5. اشتباهات رایج در مدیریت نوردهی

• استفاده بیش‌ازحد از ISO بالا → ایجاد نویز زیاد.
• انتخاب سرعت شاتر خیلی پایین بدون سه‌پایه → لرزش تصویر.
• استفاده نابجا از دیافراگم بسته (f/22) → افت شارپنس به دلیل پراش نور.

🟢 6. تمرین‌های پیشنهادی

• تمرین دیافراگم: از یک سوژه ثابت با f/2.8، f/8 و f/16 عکاسی کنید و عمق میدان را مقایسه کنید.
• تمرین شاتر: از یک آبشار با سرعت ۱/۱۰۰۰ و سپس ۲ ثانیه عکس بگیرید؛ تفاوت در نمایش حرکت را ببینید.
• تمرین ISO: در یک محیط کم‌نور، با ISO 100، 800 و 3200 عکس بگیرید و میزان نویز را بررسی کنید.

جمع‌بندی

مثلث نوردهی قلب تپنده عکاسی است. دیافراگم، سرعت شاتر و ISO سه ابزار اصلی برای کنترل نور و خلق تصاویر هستند. هنر عکاس در این است که بسته به شرایط و هدف هنری، تعادلی هوشمندانه میان این سه ضلع ایجاد کند.

«کنترل مثلث نوردهی یعنی کنترل تمام تصویر.»