آموزش عکاسی صفر تا صد (دیافراگم و نقش آن در عکس فصل 23)

دیافراگم یکی از سه ضلع اصلی مثلث نوردهی است و شاید بتوان گفت کلید خلاقیت در عکاسی است. این عنصر نه‌تنها میزان ورود نور به دوربین را کنترل می‌کند، بلکه شکل و حال‌وهوای تصویر نهایی را هم تعیین می‌کند. بسیاری از عکس‌های حرفه‌ای پرتره، منظره یا هنری، محصول استفاده درست از دیافراگم هستند.

🟢 1. دیافراگم چیست؟

دیافراگم دریچه‌ای متغیر در داخل لنز است که از تیغه‌های فلزی ساخته شده و می‌تواند باز یا بسته شود.

• وقتی دیافراگم باز باشد، نور بیشتری وارد سنسور می‌شود.
• وقتی بسته باشد، نور محدود می‌شود.

این باز و بسته شدن با اعدادی به نام f-stop یا f-number نمایش داده می‌شود:

• f/1.8 → بازترین حالت (نور زیاد)
• f/16 → بسته‌ترین حالت (نور کم)

🟢 2. دیافراگم و نوردهی

دیافراگم یکی از اصلی‌ترین عوامل کنترل نور است.

• دیافراگم باز (f کوچک): نور زیاد وارد می‌شود → عکس روشن‌تر.
• دیافراگم بسته (f بزرگ): نور کم وارد می‌شود → عکس تاریک‌تر.

بنابراین انتخاب دیافراگم همیشه باید بر اساس میزان نور محیط و هدف عکاس باشد.

🟢 3. دیافراگم و عمق میدان (Depth of Field)

عمق میدان یعنی میزان وضوح در پس‌زمینه و پیش‌زمینه عکس. دیافراگم به‌طور مستقیم بر آن اثر می‌گذارد:

• دیافراگم باز (f/1.8 – f/4): عمق میدان کم → سوژه واضح و پس‌زمینه محو (مناسب پرتره).
• دیافراگم بسته (f/8 – f/16): عمق میدان زیاد → همه عناصر از جلو تا عقب واضح (مناسب منظره).

🟢 4. دیافراگم و بوکه (Bokeh)

بوکه همان جلوه محو و هنری نقاط نورانی در پس‌زمینه است.

• با دیافراگم باز، بوکه نرم و دایره‌ای شکل ایجاد می‌شود.
• لنزهای پرتره با f/1.4 یا f/1.8 به همین دلیل محبوب هستند.

🟢 5. دیافراگم و وضوح تصویر

بسته به طراحی لنز، وضوح تصویر در دیافراگم‌های میانه (f/5.6 تا f/8) بیشترین کیفیت را دارد.

• در دیافراگم‌های خیلی باز → گوشه‌های تصویر ممکن است کمی تار شوند.
• در دیافراگم‌های خیلی بسته (f/22) → پدیده پراش (Diffraction) باعث کاهش شارپنس می‌شود.

🟢 6. خلاقیت با دیافراگم

• پرتره‌های سینمایی: استفاده از f/1.8 برای جداسازی سوژه
• عکاسی ماکرو: استفاده از f/8 تا f/11 برای ثبت جزئیات کامل سوژه‌های کوچک.
• عکاسی نجومی: دیافراگم باز (f/2.8) برای ثبت نور ستارگان.
• منظره: دیافراگم بسته (f/16) برای وضوح در کل کادر.

🟢 7. نقش دیافراگم در نورپردازی‌های خاص

• ستاره‌ای شدن نورها: در دیافراگم‌های بسته مثل f/22، چراغ‌های شهری به شکل ستاره دیده می‌شوند.
• کنترل نوردهی طولانی: در شب، بستن دیافراگم کمک می‌کند نوردهی طولانی‌مدت متعادل‌تر شود.
• 🟢 8. اشتباهات رایج در استفاده از دیافراگم
• انتخاب f خیلی کوچک در محیط پرنور → عکس بیش‌ازحد روشن.
• استفاده از f خیلی بزرگ در منظره → تار شدن بخش‌هایی از تصویر.
• اعتماد بیش‌ازحد به دیافراگم باز → افت وضوح در گوشه‌ها.

🟢 9. تمرین‌های عملی برای درک دیافراگم

1. یک گل یا شیء کوچک را در سه حالت f/2.8، f/8 و f/16 عکاسی کنید و تفاوت عمق میدان را ببینید.
2. شب از چراغ‌های خیابان در f/22 عکس بگیرید و شکل ستاره‌ای نورها را بررسی کنید.
3. پرتره‌ای در نور طبیعی با f/1.8 ثبت کنید تا بوکه پس‌زمینه را تجربه کنید.

جمع‌بندی

دیافراگم فقط یک ابزار فنی برای کنترل نور نیست؛ بلکه وسیله‌ای هنری برای خلق حس و حال در عکس است. از جداسازی سوژه با پس‌زمینه محو گرفته تا ثبت مناظر با وضوح کامل، همه با بازی هوشمندانه با دیافراگم امکان‌پذیر است.

«درک دیافراگم یعنی تسلط بر یکی از بزرگ‌ترین اسرار زیبایی در عکاسی.»