هر مادری که یک بار زایمان طبیعی را تجربه کرده باشد، حتما تصدیق میکند که زایمان درد عظیمی را به مادر تحمیل میکند ، دردی که از دیر باز گریبانگیر مادران بوده است و باعث شده تا با پیشرفت علم پزشکی در سالهای اخیر، بسیاری از مادران به دلخواه، خود برای فرار از آن به دامن سزارین پناه ببرند.
این درحالی است که امروزه سازمانهای بهداشتی و درمانی در تلاشند تا آمار فزاینده سزارین را کاهش دهند و مادران را به انجام زایمانهای طبیعی علاقهمند، و به این منظور روشهای تازهای را برای بیدردی زایمان پیشنهاد کنند. یکی از این روشهای کاهش درد زایمان که امیدهای زیادی به آن بسته شده، زایمان در آب است.
- زایمان در حوض
این روش که در اوائل دهه ۱۹۷۰ میلادی ابداع شد و با وجود استقبال مادران، هنوز به عنوان روش بدون عیبی شناخته نمیشود و محققان کماکان به دنبال یافتن معایب احتمالی و خطرات آن برای مادر و نوزاد هستند. اگرچه پس از سالها، رفتهرفته این روش در غرب به یک استاندارد نسبی رسیده است. امروزه بسیاری از بیمارستانها در اروپا و امریکا با داشتن حوضچههای مخصوصی از این روش استفاده میکنند. همچنین بسیاری از خانوادهها که تمایل به انجام زایمان در منزل دارند، با کرایه کردن یک حوضچه میتوانند در منزل شاهد تولد نوزادشان باشند . زنان بسیاری از تولد نوزادشان در آب گرم (با دمای نزدیک ۴۰-۳۵ درجه و مناسب دمای بدن) احساس رضایت میکنند. در این آب، دمای بدن نوزاد پس از تولد بالا نمیرود و برای او که هر تغییری میتواند به منزله یک شوک عمل کند، کاملا مناسب و بیخطر است. تنها مسئلهای که اینجا مهم بهنظر میرسد، مسئله تنفس نوزاد است که متخصصان نیز معتقدند این روش از نظر تنفسی مشکلی برای نوزاد به وجود نخواهد آورد؛ چون پیش از این نوزاد در رحم مادر در آب زیسته است.
- زایمان در آبهای ایران
با وجود علاقهمندی مسئولین و متولیان امور و ماماهای ایرانی برای انجام زایمانهای طبیعی و کاهش آمار سزارین با گسترش روشهای بیدردی زایمان، در انجمن مامایی، کسی از مکانی برای انجام زایمان در آب در داخل کشور اطلاع ندارد ودر بیمارستانهای نجمیه و میرزا کوچکخان، به عنوان بیمارستانهایی که بهطور تخصصی در حوزه زنان و زایمان فعالیت میکنند هم این روش انجام نمیشود. اساتید دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه تهران هم از انجام این روش در کشور اظهار بیاطلاعی میکنند. ضمن اینکه در این روش باید از ماماهای کارآزموده استفاده شود که در داخل کشور ماماها هنوز از آموزشهای لازم در مورد روشهای بیدردی زایمان بیبهرهاند، چه برسد به انجام زایمان در آب.
مسئول دفتر مامایی وزارت بهداشت دراین باره میگوید: <به هر حال هر زایمانی با زایمان دیگر بسیار متفاوت است و این طور نیست که بگوییم هر زایمان کاملا شبیه زایمانهای دیگر است. در این اتفاق هم مثل سایر بخشهای پزشکی احتمالات زیادی وجود دارد و ممکن است مسائل مختلفی پیش بیاید.> معصومه شاهمحمدی میافزاید: <در حالت کلی به این دلیل که نوزاد از شکم مادر خارج میشود و محیط آب به هوا تغییر مییابد، نوزاد نفس میکشد اما اینکه یک نوزاد خلاف بقیه عمل کرده، چیزی را اثبات یا نفی نمیکند. به هرحال، پزشکی علم استثناهاست. اگرچه بهطور کلی، روی قضیه زایمان در آب حرف و حدیثهای گوناگونی هست، عدهای آن را میپذیرند و عدهای نمیپسندند.> وی میگوید: <هماکنون در ایران طی طرحی در دانشگاه علوم پزشکی ایران و در بیمارستان اکبرآبادی زایمان در آب انجام میشود. حوضچههایی برای این منظور تهیه شده و مدت کوتاهی است که طرح در حال اجراست. اما زایمان در آب هنوز به طور رسمی و همراه با سایر روشهای بیدردی زایمان اجرا نمیشود.
- نبایدهای زایمان در آب
با اینکه این تکنیک، روش بسیار مناسبی به نظر میرسد ولی در موارد خاصی استفاده از این روش توصیه نمیشود، برای مثال وقتی نوزاد در شکم مادر جابجا نشده باشد و سرش به طرف پایین نباشد(وضعیت بریچ) یا نوزادان چندقلو باشند یا در شرایطی که مادر از اکلامپسی (فشارخون و دفع پروتئین در ادرار و تشنج حاملگی، گاهی همراه با اغما) رنج ببرد، این روش توصیه نمیشود.
بهعلاوه در هنگام وجود نشانههایی از بیقراری یا تنش و حرکات غیرارادی در جنین، خونریزی، ادامه یافتن حاملگی با پروستاگلندینها، استفاده مادر از مسکنهایی نظیر پتیدین یا بالا بودن سن مادر انجام زایمان در آب به هیچوجه توصیه نمیشود.
- تردیدهای تازه
با تمام این تفاسیر، مجله پزشکی بریتانیا که یک نشریه معتبر پزشکی در جهان محسوب میشود، در شماره ۷ می ۲۰۰۵ در بخش گزارش های بالینی از تولد نوزادی در آب خبر داده که به دلیل تنفس در آب حوضچه و با علائم مشکل تنفسی به بخش مراقبتهای ویژه نوزادان منتقل شده است. این زایمان سر موعد انجام شده و وزن نوزاد ۳۱۵۰ گرم بوده است. مادر ۳۴ ساله این نوزاد که اولین زایمان خود را تجربه میکرد، طی بارداری هیچ مشکل خاصی نداشته و دوران بارداری را بسیار طبیعی سپری کرده است. اگرچه در آن مطلب از پیدایش علایم ذاتالریه در نوزاد سخنی به میان آورده نشده، اما شاید مشکلاتی که برای این نوزاد پدید آمده، رواج روزافزون این روش درکشورهای اروپایی و آمریکایی را تحتالشعاع قرار دهد. به این ترتیب شاید خیلی هم نباید برای عدم انجام این روش در زایشگاههای ایران تاسف خورد.