به جای آن که به کودکتان «نه» بگویید…
احتمالاً کودک پیشدبستانی شما چندان به واژه منفی «نه» علاقهای ندارد و شما هم دوست دارید به شکلی مثبتتر او را از انجام کاری نهی و به کاری امر کنید. خوشبختانه جایگزینهای متعددی وجود دارد که شما میتوانید برای ارائه خواست و دستور خود به آنها روی بیاورید. رونی لیدرمن، مشاور خانواده مرکز دانشگاهی نُوای جنوبشرقی در فلوریدا میگوید: «بچهها عموماً با امر و نهی به شکل منفی لجبازانه برخورد میکنند و نهی کردن آنها از انجام کاری با افعال نکن، نرو، نخور و… واکنش مناسبی در پی ندارد». بنابراین باید راههای دیگری را که البته بهتر هم هستند، برای رسیدن به هدف خود امتحان کنید که در اینجا به چند نمونه کارآمدشان اشاره میکنیم.
راهکار نشانش بدهید
برای درخواست خود نشانهای مثبت بگذارید؛ زیرا بچههای پیشدبستانی به این نوع درخواستها واکنش بهتری نشان میدهند. شما باید به جای آن که او را از انجام کاری منع کنید، به طور شفاف عنوان کنید که دقیقاً میخواهید به جایش چه کاری انجام دهد. به جای آن که با حالتی تند و پرخاشگرانه بگویید: «نه! توپت رو داخل اتاق نشیمن نیار!» کافی است مثلاً این جمله را امتحان کنید: «برو بیرون توپبازی کن!» یا اگر میبینید که کودک در حال درست کردن کاردستی است و ممکن است چسب و خردههای کاغذ را روی زمین بریزد، به جای تشر زدن به او و جمع کردن کارش، کمک کنید تا زیر دستش چند برگ روزنامه پهن کند. در واقع به جای آن که او را از انجام کاری بازدارید، به شکلی او را وادارید تا همان کار را درست انجام دهد. همین روش جایگزین در مورد کارهایی که میتوانند خطرساز باشند هم کاربرد دارد. مثلاً استفاده از «صبر کن» به جای «نه»، «خطرناکه» به جای «نکن» و «داغه» به جای «بر ندار» در اشکال هشداری بهتر پاسخ میدهد.
چند گزینه بگذارید
کودکان پیشدبستانی دوست دارند مستقل باشند؛ اما از آنسو باید آنها را تحت نظر و در کنترل داشت. بنابراین به جای آن که آنها را از همراه داشتن کیسه شکلاتها و آبنباتهایشان منع کنید تا قبل از غذا خودشان را با آنها سیر نکنند، میتوانید آنها را در مقابل چند گزینه سالم قرار دهید. مثلاً چند دانه انگور یا چند برش سیب را پیشنهاد بدهید و برای آن که خیالشان راحت شود، بگویید اجازه دارند بعد از ناهار یکی از شکلاتهای محبوبشان را بخورند. همچنین اگر قصد دارید بیرون بروید و فرزند شما با لجبازی لباس نامناسبی میپوشد، به جای غر زدن هر روزه، بهتر است او را با روش چند گزینهای امتحان کنید. برای مثال ۲ لباس معقول برایش در نظر بگیرید و بگویید که از میان آنها انتخاب کند. اگرچه ممکن است در ابتدا این کار کمی سخت باشد؛ اما کودک رفتهرفته میآموزد به جای پافشاری بر خواستههای غیرمنطقیاش، دست به انتخاب از میان گزینههای بهتر بزند.
حواسش را پرت کنید
ایجاد وسوسه برای حواسپرتی حتی در کودکان پیشدبستانی هم جواب میدهد. وقتی اسباببازی یا وسیلهای در مغازه چشمان فرزند شما را خیره میکند و هر لحظه احتمال میدهید که او بنای لجبازی را بگذارد، به جای مخالفت با خواستهاش، پیشنهادی اغواکننده رو کنید. مثلاً از او بپرسید: «خب، حالا واسه ناهار چی بخوریم؟» در این لحظه کودک میان دوراهی اسباببازی و غذا گیر میکند و اگر شما کیسهای از خوراکیهای سالم و محبوب کودک همراهتان باشد، به راحتی میتوانید بر وسوسه او غلبه کنید. ضمن آن که در حال انجام همین پرسش و پاسخ منصرفکننده ذهن، باید او را به آرامی از مقابل عامل وسوسهگر دور کنید. البته معمولاً بچههای ۶-۷ ساله نسبت به بچههای ۴-۵ ساله سریعتر از خیر وسوسههای اینچنینی میگذرند و لجبازی کمتری دارند.
جلوگیری از مشکل
یکی از زمانهایی که پدر و مادر کودک را با افعال کلافه میکنند، زمانی است که حس میکنند آن کار برای او خطرناک است. در چنین شرایطی بهتر است کودک را هر چه زودتر از محیطی که احساس میکنید برایش خطرآفرین است، دور کنید و به محل دیگری ببرید که کنجکاویها و ماجراجوییهای کودکانهاش را در محل امن آنجا ادامه دهد. قطعاً خانه همه ما برای بچههایمان امنترین جاست؛ زیرا سعی کردهایم این امنیت را ایجاد کنیم و خطرات احتمالی را از دسترس کودک دور کردهایم. اما بهتر است همیشه حتی در خانه خود هم محیطی کاملاً امن و بیخطر داشته باشیم تا کودک در آنجا آزادی عمل داشته باشد و آنقدر با «نه» گفتنهای ما کلافه نشود.
مسائل بیاهمیت را ندید بگیرید
گاهی پدر و مادرها بیجهت هر مسألهای را جدی میگیرند و کودک را بیعلت از انجام کاری منع میکنند؛ در حالی که بعضی از رفتارهای او اصلاً مشکلی ایجاد نمیکند. زندگی به اندازه خودش فرصتهای معناداری ایجاد میکند که نظم و ادب را به کودک بیاموزد؛ پس چرا دنبال راههای اضافی و محدودیتهای اجباری برای او هستید؟ مثلاً اگر کودک دوست دارد غذا را به روش کودکانهاش بخورد، چرا ایراد میگیرید؟ اگر کودک دوست دارد با لباس بازی اسپایدرمنی که دارد در رختخواب برود، چه اشکالی دارد؟ شما باید امنیت و آرامش او را حفظ کنید؛ نه این که مانع حس ماجراجویی، کشف و شهود و تفریح او بشوید. همه کارها خطرناک نیستند و فقط چون ما دوستشان نداریم، نباید بچهها را از انجام دادنشان منع کنیم.