محصولی برای زیبایی، تنوع و جوانی
موهای پستانداران از جمله انسان عموماً از دو قسمت ساقه که بیرون پوست رشد میکند و فولیکول یا پیاز که زیر پوست شکل میگیرد، تشکیل شده است. به جز قسمت ریشه که زیر سطح پوست است و سلولهای زنده و فعالی دارد، ساقه مو بافتی مرده است که ترکیبی از کراتین و پروتئینهای مشابه است. فولیکول مو یک غده تیوبمانند از اپیدرم است که قسمت عروقی ریشه مو را در خود جای داده است. موی انسان با تقسیم سلولی سریعی که در پایه فولیکول روی میدهد، شکل میگیرد و در نتیجه به خارج از پوست سر رانده میشود. در این حالت، این قسمت که تنه یا همان ساقه موهاست، سفتتر میشود و طی روندی از فعالیت رنگدانهها، رنگ میگیرد. موهای سطح سر، ابرو و مژهها متفاوت از موهای سایر قسمتهای بدن هستند. موهای سر به شرط سلامت بودن و در شرایط عادی، هر ماه ۲۷/۱سانتیمتر رشد میکنند و موهای بلند خارج از پوست روی سر ما عمری معادل ۳ تا ۵ سال دارند. بیشتر ما تقریباً روی سرمان بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تار مو داریم. در موهای ما ۲ نوع ملانین یا رنگدانه وجود دارد:
۱٫ امولانین: رایجترین رنگدانه که موها را طیفی از قهوهای تا مشکی میکند.
۲٫ فائوملانین: این رنگدانهها موها را طیفی از نارنجی، بلوند، زنجبیلی و قرمز میکنند.
فقدان ملانین در موها آنها را سفید و خاکستری میکند. اینجاست که لزوم استفاده از رنگ موها آشکار میشود. در واقع، رنگ کردن موها هم روشی برای ایجاد تنوع در رنگ طبیعی موها و هم روشی برای پوشاندن موهای سفید است و چهره را جوانتر نشان میدهد. اما در مورد استفاده از رنگ موها همیشه مسائلی در رابطه با تأثیرشان بر سلامتی مطرح بوده است.
اختراع رنگ مو
تا اوایل سالهای ۱۹۰۰ رنگ موها از طیفی گسترده از رنگهای طبیعی و گیاهی ساخته میشدند. شناخت عناصر و مواد شیمیایی باعث شده تا دانشمندان به دنبال ترکیبات تازهای باشند. محققی فرانسوی به نام ایگون شولر، اولین رنگ موی شیمیایی و بیخطر را در سال ۱۹۰۹ ساخت. اختراع او در واقع، پایه ساخت رنگ موهای متنوع شد و اولین کمپانی رنگ موی صنعتی و بیضرر در فرانسه با نام اقتصادی «FHHDC» راهاندازی شد. شاید این نام برایتان ناآشنا باشد؛ اما یک سال بعد این شرکت نام خود را تغییر داد و تبدیل به L’oreal شد که امروزه مطرحترین برند تهیه و عرضه محصولات آرایشی- بهداشتی و بهخصوص رنگ مو در جهان است. متخصصان این شرکت با تحقیقات فراوان باعث پیشرفت و گسترش علم ساخت رنگ موهای مختلف شدند و حالا در سراسر جهان شرکتهای متعددی به این کار مشغول هستند.
ترکیبات رنگ مو
برای ساخت رنگ مو دو ترکیب شیمیایی اصلی وجود دارند که عبارتند از:
هیدروژن پروکساید: این عامل شیمیایی که اکسیدکننده نامیده میشود، به اشکال و قدرتهای متفاوتی وجود دارد. وجود این ماده کمک میکند تا روند اکسیداسیون رنگ مو روی سر به خوبی انجام شود و رنگ مو دوام بیشتری داشته باشد. هر چه میزان و قدرت این ماده که به اکسیدان هم معروف است، بیشتر باشد، سولفور بیشتری از سطح ساقههای مو پاک میشود. از دست رفتن سولفور باعث سفتی و سبک شدن تارهای مو میشود. برای همین نباید از عاملهای قویتر از ۳۰ درصد استفاده کرد.
آمونیاک: هنگامی که بخواهیم موها را با ترکیب رنگ مو و پروکساید به رنگ تازهای درآوریم، مقداری آمونیاک هم به عنوان کاتالیزور و یک عامل قلیایی نیاز است. مانند همه مواد قلیایی، آمونیاک، کوتیکول موها را از هم جدا میکند و باعث میشود که رنگ مو وارد غلاف مو یا کورتکس شود و دوام بیشتری داشته باشد.
جدای از این دو ماده، الکلهایی متفاوت هم در این روند دخیل هستند که موها را خشک میکنند و از ترکیبات اصلی رنگ موها هستند.
رنگکردن موها در دوران بارداری
با آن که احتمال جذب مواد شیمیایی رنگ مو از پوست سر اندک است، اما متخصصان توصیه جدی میکنند که در دوران بارداری، بهخصوص سه ماهه اول آن نباید موها را رنگ کرد؛ زیرا میتواند منجر به سقط جنین شود. از سویی، زنان باردار در معرض انواع سموم و ترکیبات شیمیایی پراکنده در فضای شهرهای صنعتی هستند و بهتر است از رویارویی با هر ماده شیمیایی دیگری که دستکم میتوانند در مورد آنها حق انتخاب داشته باشند، خودداری کنند.
آیا رنگ مو بیضرر است؟
رنگ کردن موها آنقدر رایج و عادی است که حالا دنیای بدون این محصول آرایشی را نمیتوان تصور کرد؛ اما محققان و دانشمندان میگویند که این محصولات خاص که وظیفه زیباتر کردن را بر عهده دارند، جنبههای ناشناخته و بعضاً تاریکی هم دارند. مطرحترین باور رایج درباره استفاده از رنگ موها، احتمال سرطانزایی آنهاست. در استفاده از رنگ مو بهتر است یکسری نکات را رعایت کنید؛ چون به هر حال، این ترکیبات شیمیایی کاملاً هم بیضرر نیستند. در اینجا به ضررهای احتمالی این ماده پرمصرف آرایشی که در بین خانمها گوی سبقت را حتی از رژ لب هم ربوده است، اشاره میکنیم.
۱٫ نوع رنگ مو: یکی از مسائل بسیار مهم در استفاده از رنگ موها، احتمال سرطانزایی آنهاست که این مسأله به علت وجود ترکیبات شیمیایی موجود در آنهاست. در رنگ مو بیش از ۵۰۰۰ ماده شیمیایی وجود دارد که این ادعای محققان انستیتو ملی سرطان است. در سال ۲۰۰۴ گروهی تجاری با عنوان EWG با بررسی این محصولات متوجه شدند که حدود ۸۰ ترکیب موجود در رنگ مو میتوانند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهند.
۲٫ دفعات رنگ کردن: از عوامل افزایشدهنده احتمال بروز سرطان، دفعات استفاده از این محصول است. زنانی که سالی یک بار از رنگ موی دائمی استفاده میکنند، بر اساس تحقیقات سال ۲۰۰۱ دانشگاه کالیفرنیای جنوبی نسبت به آنهایی که دفعات بیشتری در سال موهایشان را رنگ میکنند، احتمال ابتلا به سرطان را در خود به نصف کاهش میدهند. ۱۵ سال استفاده مکرر از رنگ موی دائمی، خطر بروز سرطان را ۳ برابر میکند و اگر آرایشگری ۱۰ سال با این مواد سر و کار داشته باشد، احتمال خطر را در خود ۵ برابر بیشتر میکند. تحقیقات ۴ ساله انجمن اپیدمولوژی آمریکا در سال ۲۰۰۴ نشان داد زنانی که سالانه ۸ بار و به مدت دستکم ۲۵ سال از رنگ موهای دائمی تیرهرنگ استفاده کنند، بیشتر در معرض سرطانهایی چون مثانه قرار دارند. این مسأله در افرادی که از رنگهای بلوند به همین میزان استفاده کنند، سرطانهای دیگری را در پی خواهد داشت.
۳٫ نقش دیانای: تحقیقات انجامشده در مرکز مطالعات سرطانشناسی بینالملل در سال ۲۰۱۱ نشان میدهد که رابطه ویژهای بین ژنتیک و استفاده از رنگ موهای دائمی و بروز سرطان مثانه وجود دارد. مسأله مهم این است که بدن شخص استفادهکننده از رنگ مو با چه سرعتی میتواند مواد Arylamines را دفع کند. این مواد مشتقاتی از آمونیاک هستند که پوست طی روند رنگ کردن مو آنها را به خود جذب میکند. باید توجه داشت که رنگ موهای دائمی حاوی ترکیبات سمی بیشتری از نیمهدائمیها هستند. توانایی دفع سموم یک ویژگی ژنتیکی است و آنهایی که ژن کندتری در این زمینه دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان مثانه قرار میگیرند.
۴٫ زمان شروع استفاده از رنگ: اگر شما قبل از سال ۱۳۶۰ شروع به رنگ کردن موهای خود کردهاید، یعنی ۴۰ درصد احتمال بیشتری دارد که به سرطان مبتلا شوید. این مسأله نه تنها ربطی به رنگ موهای دهه ۶۰ دارد، بلکه مثالی از افرادی است که مدتهاست بهطور مکرر موهای خود را رنگ میکنند. این آمار نتیجه تحقیقات سال ۲۰۰۸ مؤسسه معتبر اناچال با بررسی بیش از ۴۰۰۰ زن است. جدای از مدت طولانی، نوع رنگ موهای قدیمی هم مؤثر هستند. رنگ موهای قبل از دهه ۶۰ یا به عبارتی، قبل از سال ۱۹۸۰ میلادی، حاوی عناصر شیمیایی خاصی مانند آمینههای معطر بودند که به موها و سلامت آنها آسیب میرساندند. بعد از این تاریخ، سازمان جهانی افدیآ استفاده از بعضی ترکیبات مضر را در رنگ موها ممنوع کرد.
آلرژی به رنگ مو
هنوز هم بسیاری از افراد انجام آزمایشهای مربوط به حساسیت را که به پچتست معروف هستند، قبول ندارند؛ اما انجام این آزمایش کمک میکند تا به هر ماده خارجی که میتواند در بدنشان حساسیتزایی کند، پی ببرند. یکی از این مواد هم رنگ موها هستند. واقعیت این است که در زمینه رنگ مو، بروز واکنشهای آلرژیک پس از یک بار استفاده امری کاملاً نادر است. واکنشهای آلرژیک معمولاً پس از استفادههای متمادی برای سالها رخ میدهند که نشان میدهد بدن اگر واکنش آلرژیکی داشته باشد، یکباره آن را نشان نمیدهد و نسبت به استفاده مکرر هم مقاوم نمیشود. این واکنشهای حساسیتی معمولاً با خارش پوست سر رخ میدهند و گاهی با بدتر شدن شرایط، منجر به تورم صورت و گردن هم میشوند. بعضی افراد نسبت به ترکیبات آمونیاکی و پروکساید حساسیت نشان میدهند و بعضی هم نسبت به ترکیبهای رنگدهنده.
مراقبتهای پس از رنگ کردن موها
موهای رنگشده بسیار حساستر از موهای عادی هستند؛ بنابراین به مراقبتهای بیشتر و دقیقتری نیاز دارند. این موها بیشتر در معرض موخوره، خشکی، مات شدن و شکنندگی قرار دارند. باید همیشه رطوبت لازم موهای رنگشده را حفظ کرد؛ زیرا رنگ مو، به سرعت فولیکول موها را در معرض خشکی قرار میدهد. بنابراین از شویندهها یا نرمکنندههایی استفاده کنید که مخصوص موهای رنگشده هستند. این شویندهها حاوی مرطوبکننده بیشتری هستند که موها را مرطوب، لطیف و نرم نگه میدارد. استفاده از ماسکهای تأیید شده مو هم مناسب است که وقتی ۵ تا ۱۰ دقیقه روی موها قرار بگیرند، به فولیکول موها نفوذ میکنند و به موها نرمی طبیعی میبخشند. استفاده از شامپوهای حاوی ضدآفتاب هم کمک میکند که موها کمتر تحت تأثیر اشعه UV قرار بگیرند. از آنجا که موهای رنگشده شکننده هستند، پس از شستوشو برای شانه کردن آنها از برسهای دندانه درشت استفاده کنید. موهای رنگشده را پس از استحمام در حوله بپیچید تا آبشان گرفته شود و آنها را سشوار نکشید؛ زیرا به راحتی میشکنند. موهای رنگشده و خیس به راحتی در معرض موخوره قرار میگیرند؛ برای همین انتهای آنها را کوتاه کنید.
توصیههای ایمنی هنگام رنگ کردن موها
برای کم کردن خطرات احتمالی ناشی از استفاده از رنگ مو بهتر است به این نکتهها توجه کنید:
۱٫ محتوی رنگ مو را تنها در مدت نوشته شده روی بستهبندیاش مصرف کنید.
۲٫ هنگام استفاده، دستکش دست کنید؛ زیرا بعضی ترکیبات رنگ موها سمی هستند.
۳٫ مانع برخورد رنگ مو به پوست سر، گردن، پشت گوش، گوشها و پیشانی شوید.
۴٫ هرگز چند رنگ مو را با هم مخلوط نکنید؛ چون واکنشهای شیمیایی آسیبرسانی را به وجود میآورند.
۵٫ پس از رنگ کردن موها، پوست سر را کاملاً آبکشی کنید.
۶٫ روی بستهبندی رنگ مو را بخوانید تا حاوی ترکیبات قوی پیپیدی، ریزورسینول و تریتانولامین نباشد.