اگر به سالهای اول دههی ۹۰ برگردیم و اوضاع پردازندهها و کارت گرافیکهای آن زمان را بررسی کنیم، در اولین نگاه متوجه پیشرفت بسیار زیادی که در این ۲۰ سال صورت گرفته میشویم. در آن سالها، سازندگان بازی با معرفی عناوین ۳ بعدی با گرافیک بسیار پایین، سر و صدای زیادی راه میانداختند و بازیخورها با تمام وجود از دیدن این بازیها، لذت میبردند. چیزی به نام کارت ویدیوی ۳ بعدی کاملاً تازگی داشت و افراد کمی شانس استفاده از آن را داشتند. در آن زمان محصولات رده اول بازار هم بسیار ساده و ابتدایی بودند و فاصلهی زیادی با آنچه امروز به عنوان کارت گرافیک میشناسیم، داشتند. در این مقاله نگاهی اجمالی به ۱۰ کارت گرافیک مهم و تأثیرگذار در دنیای PC خواهیم داشت. با کلوپ آموزش باشید تا ببینیم چطور شد که کارت گرافیکها تا این اندازه قدرتمند شدهاند.
در اواسط دههی ۹۰ دنیای بازیهای ۳ بعدی دچار تغییر شد و سازندگان سختافزار برای رونمایی از محصولی برتر وارد رقابت شدند. اما کمی به عقب برگردیم و همه چیز را از ابتدا بررسی کنیم. قبل از دورهای که بازیهای۳ بعدی و در واقع عموم کاربران به سمت استفاده از چیزی به نام کارت گرافیک حرکت کنند. بنابراین از سال ۱۹۸۱ شروع میکنیم.
Monochrome Display Adapter محصولی از IBM در سال ۱۹۸۱
این آداپتور به معنای واقعی کلمه، یک کارت گرافیک نیست چرا که قادر به ایجاد گرافیک واقعی نمیباشد. وظیفهی این قطعهی سختافزاری این بوده که ویدیو را نمایش دهد و در واقع ۸۰ ستون ۲۵ خطی از حروف و نشانهها را نمایش میداد. بنابراین MDA اولین محصولی است که سادهترین نیاز ما به کارتهای ویدیویی را رفع میکرد. در سالهای بعد همین محصول ساده و ابتدایی، به عنوان استانداردی در پیسیها معروف شد و جای خود را محکم کرد.
iSBX 275، بردی شامل چند ماژول برای کنترل گرافیک ویدیویی
در سال ۱۹۸۳ کمپانی معروف اینتل در تولد ۷ سالگی خود از محصولی به نام iSBX 275 پرده برداشت. در این سالها گرافیک رایانهای و اولین بازیها که بسیار سادهتر از بازیهای Coleco و Mattel بودند، تدریجاً رونمایی میشدند. البته نه برای همهی افراد بلکه برای موسسات بزرگ تجاری، سازمانهای نظامی و سایر صنایع که توانایی تأمین هزینهی سنگین تجهیزات لازم را داشتند.
برد چند ماژولی اینتل یک محصول نسبتاً انقلابی بود چرا که میتوانست ۸ رنگ جداگانه را با رزولوشن ۲۵۶ در ۲۵۶ نمایش دهد.
VGA Wonder محصولی از ATI در سال ۱۹۸۸
پیشرفتها در نیمهی دوم دههی ۸۰ ادامه پیدا کرد و کارت گرافیکها کاملتر شدند. کمپانیهای بزرگی در این عرصه فعالیت میکردند اما ATI به خاطر تلاش بیوقفه و محصولات جدیدی که مداوماً رونمایی میکرد، پیشتاز این پیشرفتها بود. ATI در سال ۱۹۸۵ در ایالت آنتریوی کانادا شروع به کار کرد. این کمپانی در ابتدای کار با انواع محصولاتی که در توانش بود، وارد رقابت شد، از جمله این محصولات میتوان به دو کارت گرافیک واندر و ماخ که انواع مختلفی داشتند اشاره نمود. بعد از چند سال بالاخره ATI در صنعت تجهیزات رایانهای به عنوان نامی شناخته شده و معروف مطرح شد.
کارت گرافیک ۱۶ بیتی Wonder یک کارت گرافیک کاملاً ۲ بعدی و دارای پورت موس است. این محصول گاهاً به همراه یک موس عرضه میشد و مؤید این مطلب است که ATI در اولین سالهای شکلگیری پیسی و مخصوصاً کارت گرافیک، نقش مهمی ایفا کرده است.
Voodoo1 محصولی از ۳dfx در سال ۱۹۹۶
با وجود اینکه امروز انواع و اقسام کنسولها در کنار پیسیها، گوشیها و تبلتها سعی در جذب بازیخورها دارند، باز هم یک یادگاری عظیمالجثه از سالهای دههی ۹۰ برایمان باقی مانده است! منظورمان همان دستگاههای بازی است که با انداختن سکه فعال میشوند! در سال ۱۹۹۶ کمپانی ۳dfx در شهر سَنهوزِی در ایالت کالیفرنیا شروع به کار کرد و از محصولی به نام وودوو۱ پرده برداشت. این کارت گرافیک به کلی با گرافیک ۲ بعدی بیگانه بود و کاربر مجبور میشد که یک کارت گرافیک ۲ بعدی را در کنار آن مورد استفاده قرار دهد.
اولین بازیهای شوتر اول شخص (یا First Person Shooter که به اختصار FPS گفته میشود) در همین زمان وارد بازار شدند که از آن جمله میتوان به عناوین معروفی مثل Doom، Quake و Duke Nukem 3D اشاره کرد. در کنار این عناوین جنجالی، کارت گرافیک وودوو۱ هم هواداران بسیار زیادی پیدا کرد.
اما به مشخصات سختافزاری جالب این محصول توجه کنید: ۴ مگابایت حافظهی رم، هستهای با سرعت ۵۰ مگاهرتز و یک واسط برنامهنویسی (API) خاص برای سازندگان بازی که بازیهای جالب و جدید خود را توسط آن طراحی کنند.
Riva 128 محصولی از انویدیا در سال ۱۹۹۷
غول دنیای گرافیک، انویدیا اولین حضورش را در سال ۱۹۹۶ در تاریخچهی صنعت گرافیک ثبت کرد. این کمپانی با همکاری Sega از کارت گرافیکی به نام NV1 پرده برداشت که به جای استفاده از سطوح مثلثی از سطوح ۴ ضلعی استفاده میکرد. NV1 دارای بخش صوتی هم بود و تدارکاتی هم برای کنترلر سگا در آن پیشبینی شده بود ولیکن چندان مورد توجه سازندگان بازی قرار نگرفت.
دومین کار بزرگی که انویدیا انجام داد، رونمایی از محصولی به نام Riva 128 بود. این بار انویدیا سطوح چهار ضلعی، صدا و ارتباط با سگا را حذف کرد اما باز هم موفقیت محصول در روزهای ابتدایی چشمگیر نبود. مدتی بعد با به روز کردن درایور، کارایی واقعی ریوا ۱۲۸ مشخص شد و در جداول بالا رفت. با وجود اینکه عملکرد آن در حد استانداردهای وودوو نبود، به عنوان یک محصول ۲ و ۳ بعدی خوب، مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفت. از آن پس انویدیا تدریجاً وارد مسیر موفقیت شد و پیشرفت کرد.
دومین Voodoo که در سال ۱۹۹۸ توسط ۳dfx عرضه شد
تا سال ۱۹۹۸ هر کمپانیای که چیپست ۳ بعدی تولید میکرد، به فکر کسب مقام نخست در بازار میافتاد. اما یک مشکل بزرگ پیش روی سازندگان بود و آن اینکه عرصهی رقابت چندان خلوت نبود و بزرگانی مثل ۳dfx در آن حضور داشتند. ۳dfx در سال ۱۹۹۸ کارت گرافیک قدرتمندی به نام Voodoo2 را روانهی بازار کرد، محصولی که رزولوشن ۱۰۲۴ در ۷۶۸ پیکسل را پشتیبانی میکرد و به این منظور بیش از ۳ تراشه روی برد آن دیده میشد.
وودووی دوم یکی از اولین محصولاتی بود که مفهومی به نام چند کارت گرافیک موازی را به واقعیت تبدیل کرد، به این صورت که دو کارت گرافیک به موازات هم و در یک کامپیوتر کار میکردند. علیرغم اینکه وودوو ۲ به عنوان یکی از بهترین کارت گرافیکها مدتی مورد توجه کاربران بود، کمپانی سازندهی آن به خاطر طراحی ضعیف و فعالیتهای بحثبرانگیز شرکا، با مشکلات جدی روبرو شد و نهایتاً در سال ۲۰۰۲ به کلی از میان رفت.
کارت گرافیک GeForce 256 نسخهی DDR محصولی از انویدیا در سال ۱۹۹۹
با معرفی GeForce 256 فصل تازهای در عرصهی کارت گرافیکها شروع شد. این محصول اولین شتابدهندهی ۳ بعدی بود که از واسط نرمافزارنویسی DirectX 7 پشتیبانی میکرد. در همین سالها بود، واسط برنامهنویسی دایرکتایکس کمپانی مایکروسافت به تدریج قوت میگرفت.
جیفورس ۲۵۶ اولین محصولی است که نام GPU یا پردازندهی گرافیکی به آن داده شد، در واقع انویدیا بود که این عبارت را اختراع کرد و تعریف خاصی از GPU ارایه نمود. طبق این تعریف، پردازندهی تکتراشهای که دارای تبدیل داخلی، نور پردازی، چینش مثلثها و برش آنها باشد و بتواند در یک ثانیه با استفاده از موتور رندرینگ خود، حداقل ۱۰ میلیون چندضلعی را رندر کند، یک GPU است.
با استفاده از قدرت پردازندهی گرافیکی، بار زیادی از دوش پردازندهی اصلی یا به اختصار CPU برداشته میشود. تبدیل و نورپردازی شاید مهمترین نوآوریهای این کارت گرافیک باشند اما سرعت کلاک بالا و حافظهی ۳۲ مگابایتی DDR در این محصول باعث شد که از پس انجام کارهای زیادی برآید.
GeForce 8800 GTX یک کارت گرافیک قدرتمند دیگر از انویدیا در سال ۲۰۰۶
اگر جیفورس ۲۵۶ نشان داد که انویدیا قصد ماندن در دنیای کارت گرافیکها را دارد، کارت گرافیک ۸۸۰۰ GTX به همهی علاقهمندان اثبات کرد که انویدیا در دنیای گرافیک هیولایی کمنظیر است.
جیفورس ۸۸۰۰ GTX کارت گرافیکی با ۱۲۹ پردازندهی جریان، ۷۶۸ مگابایت حافظهی رم DDR3، هستهای با سرعت ۵۷۵ مگاهرتز است و سرعت رندرینگی برابر با ۳۶٫۸ بیلیون پیکسل در ثانیه است. پشتیبانی از دایرکتایکس ۱۰ نیز در این محصول دیده میشد. این کارت گرافیک با قدرت بسیار بالایی که داشت تا چند سال پس از عرضه، به راحتی از پس اجرای بازیهای سنگین برمیآمد و کاربران از خرید آن بسیار راضی بودند.
کارت گرافیک Radeon HD 5970 محصولی از ATI در سال ۲۰۰۹
تا قبل از الحاق کمپانی نامآشنای ATI به صاحب جدید آن یعنی AMD، یکی از بهترین کارت گرافیکهای معرفی شده در دنیای بازیها، Radeon HD 5970 است. طراحی این کارت گرافیک به حدی استادانه بوده که حتی حالا که ۴ سال از رونمایی آن گذشته، یکی از گزینههای خوب بازار است، البته اگر وجود داشته باشد! حتی حالا هم برخی از منتقدین در بررسیهای خود سراغی از این محصول میگیرند و از همه مهمتر این است که HD 5970 برای انویدیا که تنها رقیب ایتیآی است، حکم خنجری دیجیتالی را داشت.
شاید این طرز بیان اغراقآمیز باشد چرا که این کارت گرافیک ۲ هستهای بسیار بزرگ و پرمصرف است ، ممکن است تنها هدف از عرضهی چنین هیولایی برانگیختن دوبارهی آتش رقابت با انویدیا بوده باشد. توجه کنید که وزن این کارت گرافیک ۳٫۵ پوند یا حدود ۹۰۰ گرم بوده و ابعاد آن ۳۰ در ۱۰ در ۴ سانتیمتر میباشد.
انویدیا جیفورس تایتان، قویترین کارت گرافیک تکهستهای جهان تا به امروز
۷٫۱ بیلیون ترانزیستور و ۶ گیگابایت حافظهی GDDR5 تنها در یک کارت گرافیک، معماریای که در حد سوپر کامپیوترهاست، خنککاری آبی، ابعادی نسبتاً کوچک با سر و صدایی نسبتاً کم، مصرف انرژی نسبتاً پایین طبق اظهارات بسیاری از منتقدین ، تمام این خصوصیات باعث میشود که تایتان را به عنوان دهمین کارت گرافیک مهم در تاریخ پردازندههای گرافیکی انتخاب کنیم.
انویدیا با رونمایی از GTX 780 ملقب به Titan این طور اظهار کرده که با استفاده از قدرت بالای تایتان میتوان سنگینترین بازیهای ۳ بعدی را با فعال کردن تکنولوژی تصویر ۳ بعدی انویدیا (یا ۳D Surround) و در رزولوشن بسیار بالا، اجرا کرد.
همهچیز خوب است تا جایی که به قیمت آن میرسیم، یک کارت گرافیک ۱۰۰۰ دلاری که هر بازیخوری از عهدهی خرید آن برنمیآید. بنابراین مشخص است که چرا این غول دنیای گرافیک، مشتری زیادی ندارد.
ذکر این نکته نیز لازم است که در حال حاضر قویترین کارت گرافیک جهان ARES II محصولی از ایسوس است، اما این هیولای ۱۵۰۰ دلاری یک کارت گرافیک ۲ هستهای است که در آن دو پردازندهی گرافیکی HD 7970 اورکلاک شدهاند تا تمام رکوردها را بشکنند. با این وجود مصرف انرژی بالا و مشکلاتی که گاهاً به خاطر عملکرد موازی دو پردازنده و درایور نامناسب بروز میکند، موجب شده که تایتان را به عنوان مهمترین کارت گرافیک فعلی انتخاب کنیم.
—————————–